Sarıahmetli mevkii - Köseler Köyü – Eşme – Uşak
Sarıahmetli Köyü’nün (Sarıahmetli Mevkii veya Sarıahmetli Mahallesi) kuruluşu (özet bilgi).
Oğuzlar’ın Bozoklar Kolu’nun Günhan Bölümü’nün Bayat Boyu
(Oğuzlar’ın diğer boyları gibi) birçok aşiretlerden meydana gelmişti. Kaçar
aşireti de Bayat boyuna mensuptu ve Orta Asya - Horasan’da ( İran’ın kuzey kısmını ,
Afganistan’ın, Pakistan’ın,Tacikista’nın, Özbekistan’ın, Türkmenistan’ın, Kırgızistan'ın bir
kısmını kapsayan ve Çin Seddi'ne dayanan bölge) yaşıyorlardı.
Birçok sebeplerden ve bilhassa Cengiz Han’ın Moğol imparatorluğu’nun
baskı ve şiddetlerinden dolayı diğer Oğuz boyları gibi Kaçarlar’ın bir bölümü
de batıya göç etmek mecburiyetinde kaldılar. Yine diğer oğuz boyları gibi bir
kısım Kaçarlar Van Gölü yakınındaki Ahlat’a geldiler daha sonra Şam’a(Suriye)
göç ettiler.
Daha sonra bunların bir kısmı 1700 yıllarında Ege Bölgesine
doğru geldiler.Fakat bunlar da ikiye ayrıldılar, bir kısmı Aydın’a devam etti.
Bir kısmı ise Uşak bölgesinde kaldı. Uşak bölgesinde kalanlardan oymağımızın
başını çektiği Hacı Sarı Ahmet (1830 – 1897), bölgede bir çok yeri dolaştıktan
sonra 1850 yıllarında bugün Sarıahmetli diye anılan yere gelerek yeni
topraklarının burası olacağına karar verdi. O zamanlar Osmanlı Padişahı Abdülmecid idi. Tabii ki bu yerleşme Padişah'ın veya Padişah'ın o bölgedeki temsilcisinin onayı ile olmuştur. O günden bugüne buraya Sarıahmetli
mevkii denmektedir.
Sarıahmet hakkında bilgi:
Dedesi : Cafer ağa(1775-1835 gibi...).
Babası: Mehmet(1800-1860 gibi...).
Dış görünüşü: Sarı renkli, uzun boylu, çakır gözlü, oldukça
yakışıklı.
Babam, Sarıahmet’in torunu Öğretmen Ahmet Baysal’dır (1909 –
1976). Sarıahmetli’de doğmuştur. Uzun
yıllar Eşme ve köylerinde öğretmenlik yapmıştır. Ahmet Baysal ayni zamanda Eşme’deki Kütüphanenin (Çocuk Kütüphanes’nin)
kurucusudur(1953). Bu kütüphane ayni zamanda Türkiyede kurulan ilk Çocuk
Kütüphanesi’dir. 1956 - 1969 yılları arasında İzmir Çocuk Kütüphanesi Müdürü olarak çalışmıştır. 1976 da İzmir'de vefat ettiği zaman kendi isteği ile doğduğu SarıAhmetli'de defnedilmiştir.
Yazar Erdoğan Baysal da Sarıahmet’in diğer torununun
torunudur ve Sarıahmetli’de doğmuştur.
Karikatürist Ercan Baysal da Sarıahmet’in diğer torununun
torunudur ve Sarıahmetli’de doğmuştur.
Bilgiler, babam öğretmen Ahmet Baysal’ın anlattıklarından, tuttuğu kısa notlardan, diğer akrabarımın anlattıklarından ve tabiiki tarihimizden derlenmiştir.
Bilgiler, babam öğretmen Ahmet Baysal’ın anlattıklarından, tuttuğu kısa notlardan, diğer akrabarımın anlattıklarından ve tabiiki tarihimizden derlenmiştir.
Derleyen: Dr. Yüksek Mühendis Bataçar Baysal (Sarıahmet’in torununun oğlu).
KAÇARLAR
Kaçar adı, Türkçe kaçmak kelimesinden türetilmiştir.
Horasan’da oturan Kaçarlar, Cengiz Hanın torunu Hülagü’nün kurduğu İlhanlı Devleti’nin (1256 – 1335) ordusu ile Alamut Batînîlerine ve Suriye’ye karşı tertiplenen seferlere katıldılar. Bu suretle Irak, Suriye ve Anadolu’ya yayıldılar. İlhanlı Devleti yıkıldığı zaman, Suriye hududuna yerleştiler.
Tîmûr Hânlığı(1370-1507) hükümdarı Timur, Suriye’yi ele geçirince, Kaçarları esas vatanları olan Türkistan’a yolladı. Bu sırada Kaçarların bir kısmı Azerbaycan’ın Gence ve Erivan bölgesinde yerleşti. Azeri Türklerinin etnik yapısının oluşumunda Kaçarlar’ın da payı vardır.
Oğuzlar’ın Üçoklar Kolu’nun Gökhan Bölümü’nün Bayındır Boyu tarafından kurulan Ak Koyunlular’dan(1378-1508) Osman bin Ali bin Hasen Bey, Kaçar beylerinden idi ve Ak Koyunlu Devleti zayıflayınca Ak Koyunlu tahtını ele geçirdi ve taht kırk sene Kaçarların elinde kaldı(1402-1435).
On altıncı asrın başında kurulan Safevî Devleti (1501-1736) kurucusu Şah İsmail’i destekleyen Kaçarlar, bu devirde vezirlik, başkumandanlık, beylerbeylik dâhil devlet kademelerinde vazîfe aldılar. Kızılbaş kabilesinden olan Kaçarlar Ustaclu, Şamlu, Baharlu ve Afşar gibi diğer 7 kabile ile beraber Safevi Devleti'nin kurulmasına yardım etmişlerdir. Fakat Safevi Şahı I. Abbas (1587-1628) Kaçarları Azerbaycan’dan kaldırıp , Esterabad’a(kuzeydoğu İran) götürdü ve bunların bir kısmını orada yerleştirdi. Bir kısmını da Türkistan’ın Merv taraflarında yerleştirdi.
HORASAN - ORTA ASYA HARİTASI
Öğr. AHMET BAYSAL’ın öz geçmişi
Adı ve Soyadı : Ahmet Baysal.
Doğum Yeri ve Tarihi : 1909, Sarıahmetli, Köseler Köyü, Eşme, Uşak.
Ölüm Yeri ve Tarihi : 1976, İzmir.
Tabiiyeti : Türkiye Cumhuriyeti.
Tabiiyeti : Türkiye Cumhuriyeti.
Evlilik Durumu : Evli (Düriye Baysal ile).
TAHSİL :
1) İlk öğretim, Kula, Manisa.
2) Denizli Köy Muallim Mektebi, Denizli, (1931).
ÇALIŞTIĞI YERLER :
Devlet hizmetine girdiği tarih : 24 Eylül 1930.
1) İnay Köyü İlkokulu, Ulubey, Uşak, (1933 – 1935). (İnay 1953 yılına kadar Eşme’ye bağlı idi, daha sonra Ulubey’e bağlanmıştır).
2) Merkez Dumlupınar İlkokulu, Eşme, Uşak , (1935 – 1941).
3) Güre Köyü İlkokulu, Eşme, Uşak, (1941 – 1944).
4) Merkez Dumlupınar İlkokulu, Eşme, Uşak , (1944 – 1953).
5) Eşme Çocuk Kütüphanesi, Eşme, Uşak, (1953 – 1956).
6) İzmir Çocuk Kütüphanesi, İzmir, (1956 – 1969).
Öğr. Ahmet Baysal, Eşme’deki Kütüphane’nin kurucusudur(1953), o zamanlar bu
Kütüphanenin ismi Eşme Çocuk Kütüphanesi idi. Bu kütüphane Türkiye’deki ilk
Çocuk Kütüphanesidir.
KURSLAR :
Kütüphanenin ismi Eşme Çocuk Kütüphanesi idi. Bu kütüphane Türkiye’deki ilk
Çocuk Kütüphanesidir.
KURSLAR :
Milli Eğitim Bakanlığı, Görme ve İşitme Yoluyla Öğretim Kursu – Petrollü Projeksiyon,
Projeksiyon, Sessiz Sinema, Sesli Sinema makinelerini kullanım sertifikası, (1954).
Projeksiyon, Sessiz Sinema, Sesli Sinema makinelerini kullanım sertifikası, (1954).
YAZDIĞI ESER :
Vereme Nasıl Tutuldum Nasıl Kurtuldum?, Eşme, Uşak, (1946).
Öğr. Ahmet Baysal'ın mezarı Sarıahmetli'dedir.
Vereme Nasıl Tutuldum Nasıl Kurtuldum?, Eşme, Uşak, (1946).
Öğr. Ahmet Baysal'ın mezarı Sarıahmetli'dedir.
KAÇARLAR
Oğuzlar’ın Bozoklar Kolu’nun Günhan Bölümü’nün Bayat Boyu
(Oğuzlar’ın diğer boyları gibi) birçok aşiretlerden meydana gelmişti. Kaçar
aşireti de Bayat boyuna mensuptu ve Horasan’da ( İran’ın kuzey kısmını , Afganistan’ın,
Pakistan’ın,Tacikista’nın, Özbekistan’ın, Türkmenistan’ın, Kırgızistan'ın bir
kısmını kapsayan ve Çin Seddi'ne dayanan bölge) yaşıyorlardı.
Kaçar adı, Türkçe kaçmak kelimesinden türetilmiştir.
Horasan’da oturan Kaçarlar, Cengiz Hanın torunu Hülagü’nün kurduğu İlhanlı Devleti’nin (1256 – 1335) ordusu ile Alamut Batînîlerine ve Suriye’ye karşı tertiplenen seferlere katıldılar. Bu suretle Irak, Suriye ve Anadolu’ya yayıldılar. İlhanlı Devleti yıkıldığı zaman, Suriye hududuna yerleştiler.
Tîmûr Hânlığı(1370-1507) hükümdarı Timur, Suriye’yi ele geçirince, Kaçarları esas vatanları olan Türkistan’a yolladı. Bu sırada Kaçarların bir kısmı Azerbaycan’ın Gence ve Erivan bölgesinde yerleşti. Azeri Türklerinin etnik yapısının oluşumunda Kaçarlar’ın da payı vardır.
Oğuzlar’ın Üçoklar Kolu’nun Gökhan Bölümü’nün Bayındır Boyu tarafından kurulan Ak Koyunlular’dan(1378-1508) Osman bin Ali bin Hasen Bey, Kaçar beylerinden idi ve Ak Koyunlu Devleti zayıflayınca Ak Koyunlu tahtını ele geçirdi ve taht kırk sene Kaçarların elinde kaldı(1402-1435).
On altıncı asrın başında kurulan Safevî Devleti (1501-1736) kurucusu Şah İsmail’i destekleyen Kaçarlar, bu devirde vezirlik, başkumandanlık, beylerbeylik dâhil devlet kademelerinde vazîfe aldılar. Kızılbaş kabilesinden olan Kaçarlar Ustaclu, Şamlu, Baharlu ve Afşar gibi diğer 7 kabile ile beraber Safevi Devleti'nin kurulmasına yardım etmişlerdir. Fakat Safevi Şahı I. Abbas (1587-1628) Kaçarları Azerbaycan’dan kaldırıp , Esterabad’a(kuzeydoğu İran) götürdü ve bunların bir kısmını orada yerleştirdi. Bir kısmını da Türkistan’ın Merv taraflarında yerleştirdi.
Safevîlerin
yıkılmasıyla, on sekizinci asırda Kaçarlar Afşarlılar ile mücâdele ettiler.
Afşarlı Nâdir Şâh’a düşmanca davranan Kaçarlar, kuzey İran üzerinden
Azerbaycan’a yayıldılar. Kaçarlı Muhammed Ağa’nın Azerbaycan valiliği sırasında
Kaçarların İran’daki hâkimiyeti kuvvetlendi. Zendlere (1751-1794 yıllarında orta
ve güney İrenı yöneten aşiret) karşı 1779 senesinde Şiraz’da zafer kazanan
Muhammed Ağa, İsfehan bölgesini alarak şahlığını îlân etti.
Muhammed Ağa, başta Kaçarlar olmak üzere İran’da, sırf
Türk unsuruna dayanan, yeni bir Türk sülâlesinin hâkimiyetini kurdu. Uzun süre
Zendlerle uğraştı. 1796’da Zendlerin hâkimiyetine tamâmiyle son verdi. Hemedan,
Şiraz ve Kirman’ı ele geçirdikten sonra Azerbaycan üzerine yürüdü ve
Afşarlıların topraklarını ellerinden aldı. Tahran’ı payitaht yaptı.
Muhammed Ağa tarafından 1796 senesinde kurulan Kaçar
Devleti, iç işlerini hâlletmeden Ruslarla uğraşmak mecburiyetinde kaldı.
Devleti kurduktan kısa bir süre sonra ölen Muhammed Ağa’nın çocuğu olmadığı
için yeğeni Feth Ali Şah tahta geçti. Feth Ali Şah, Çarlık Rusyasının Hind
Okyanusu’na inme politikasına karşı ordusunu kuvvetlendirerek, Avrupa’dan
teknik eleman, silâh ve malzeme getirtti. Saltanatının hemen hemen otuz senesi
Rusya ile harpte geçen Feth Ali Şah devrinin en meşhûr siması olan Abbâs Mirza,
veliahd ve Azerbaycan orduları başkumandanı sıfatı ile Ruslara karşı bütün muharebeleri
idare etti. Feth Ali Şah, 1826 ile 1828
seneleri arasında yapılan İran-Rus harbi sonunda imzalanan 1828 Türkmençay
Andlaşması ile İran, Kafkaslar havalisindeki haklarını Rusya’ya vererek, Hazar
Denizi’ndeki Rus hâkimiyetini kabul etti.
Feth Ali Şah’dan sonra yerine Muhammed Şah geçti.
Muhammed Şah tahta geçtikten sonra kabil ve Kandehar üzerine yürüyüp Afgan
kabilelerini itaate mecbur etti. Muhammed Şâh’ın Herat üzerine yürümesi
üzerine, İngiltere onu bu seferden alıkoymak için bir milyon İngiliz parası
vermeyi teklif etti ise de Muhammed Şah, Rusya’nın tazyiki ile kabul etmedi.
Bunun üzerine İngilizler, Basra körfezine donanma ve ordu gönderdiler. Muhammed
Şah, bu zarurî durum karşısında Herat önlerinden geri çekilmek mecburiyetinde
kaldı. 1841 senesinde Hazar Denizi’nin güneydoğu kısmındaki bölgede, Rusların
askerî bir deniz üssü yapmalarına izin verdi. Bu üs Rusların Türkistan’ı istilâ
etmelerini kolaylaştırmıştır.
1847 senesinde Osmanlı-İran hududunun tâyininde,
İran’ın menfaatlerini Ruslar müdâfaa ediyorlardı. Muhammed Şah, saltanatının
sonlarına doğru Kuzey İran’da, Acem asıllı Elbab Ali Muhammed’in talebesi İslâm
düşmanı Behâullah’ın kurduğu Behâîlik ortaya çıktı. İran’ın kuzey
vilâyetlerinde büyük tehlike hâlini aldı.
Muhammed Şâh’ıh yerine geçen Nâsıreddîn Şah devrinde
Behâîler, Kaçar Devleti’ni tehdit edip, isyanlar çıkardılar. Saltanatı yarım
asır süren Nâsıreddîn” Şah, Behâîlerin büyük bir kısmını kılıçtan geçirdi.
Büyük devletlerin karşılıklı rekabeti ve Nâsıreddîn Şâh’ın siyâseti İran
bölgesinde bütünlüğünü korumada başarılı oldu. Bununla beraber, savaş masrafı
ve Şah ailesinin israfı devleti ağır şekilde dış borçların içine soktu. Bu
münâsebetle de alacaklı Avrupa devletlerinin İran üzerindeki iktisadî
hâkimiyeti arttı. Bir Behâî fedaisi tarafından 1896 yılında öldürülen
Nâsıreddîn Şah’ın yerine oğlu Muzaffer Şah geçti.
Devlet idaresinde kabiliyetli olmıyan Muzaffer Şâh’ın
zamanında liberalizm ve meşrûtiyet verilmesini isteyenlerin hareketi üzerine, 1
Ocak 1907’de Meclis-i Şûrâ-i Millî açıldı. Fakat Muzaffer Şah aynı sene
anayasayı imzalamadan vefat etti. Yerine geçen oğlu Muhammed Ali Şah,
meşrûtiyet anayasasını imza etmezine rağmen tatbik ettirmeyince, Azerbaycan ve
diğer eyâletlerde Kaçarlı hanedanına karşı silâhlı mücâdeleler ile isyanlar
başladı.
İsyancılar,
Muhammed Ali Şâh’ın Rus ve İngiliz kontrolündeki saltanatına son verince,
Rusya’ya kaçtı, Yerine oğlu Ahmed Şah geçti. Birinci Dünyâ Harbinde tarafsız
kalan Kaçarlar hanedanının ülkesi, Ruslar ve İngilizler tarafından muharebe
alanı olarak kullanılıp, buradan Osmanlı Devleti’ne saldırılar tertiplendi.
Harp sonrasında İran’da mahallî isyanlar başladı. Bu yüzden Bolşevik Rus
orduları Kuzey İran’a girdi. İngilizler de geri çekilmek zorunda kaldı ve Ahmed
Şâh’ı, 1923’de Londra’ya götürdüler.
1924 senesinde İran Millî meclisini elde eden Ali Rızâ
Hân (İran Şahı Rıza Pehlevi’nin babası) 1925’de
kanlı bir darbe yaparak Kaçarlar hanedanına son verdi ve Pehlevî hanedanını iş
başına getirerek hükümeti kurdu. Pehlevî hükümeti zamanında Kaçarlar
hanedanından ve kabîlesinden bir çok devlet, adamına vazife verildi. Kaçarlar
bugün Türkistan, Azerbaycan ve kalabalık bir şekilde Esterâbâd dâhil İran’da
yaşamaktadır.
Bir kısım Kaçarların bilhassa İranda Kaçar
devletini kuran kaçarların dini
mezhebi Alevi idi.